Tuesday, September 16, 2014

Хөл нүцгэн хүүхэд

Японд очоод харсан нэг зүйл намайг их гайхшруулдаг байв. Ээж нар нь 0-1 насны нялх хүүхдүүдээ дандаа хөл нүцгэн авч явдаг байв. Зун бол яахав ойлгохсон, харин өвөл дээгүүрээ зузаан куртка өмсгөсөн мөртлөө доогуур нь нимгэн дан оймстой тэргэн дээр нь суулгачихсан эсвэл тэврээд явж байдаг байлаа. Хүүхэд нь хөлнөөсөө даараад ханиад томуу хүрээд хоолой ам нь өвдчихдөггүй юм байх даа гэж боддог байв. Манай хүү хүртэл япон цэцэрлэгт явдаг байхад авах гээд очиход дандаа хөл нүцгэн хүйтэн шалан дээр сууж байдаг байсан юм. Цэцэрлэгийнх нь бүх хүүхэд хөл нүцгэн, оймс ч байхгүй. Тэгээд би бушуухан хүүхдийнхээ зузаан оймсыг өмсгөөд доороосоо даарчихлаа, өдөржингөө ингэж хүйтэн шалан дээр хөл нүцгэн байсан юмуу гэж үглэж байгаад авч харьдаг байв. Манай хүн нэг удаа "Эд нар хүүхдээ дандаа хөл нүцгэн байлгах юм, нэг учиртай л байх даа" гэж байлаа.
Гэтэл хадам ээжтэй ярьж байтал яриан дундуур солонгос ээж нар бас хүүхдэдээ багад нь огт оймс гутал өмсгөдөггүй, хөл нүцгэн л тэвэрчихсэн явж байдаг гэж сонслоо. Бас манай хамаатны охин хүүхдэдээ ерөөсөө оймс өмсгөхгүй, зузаан хувцаслахгүй лагерь дээр тэврээд яваад байдаг байсан юм. Хүүхэд чинь даарчихлаа гэсэн чинь "Манай япон бэр эгч хөл нүцгэн өсгөөрэй гэсэн" гэж байна.
Ингээд энэ нэг л учир жанцантай болоод явчихаар нь сонирхоод судлаад байсан чинь Японд дээр үед ханиад хатгаа хоолойн өвчин буюу ангина маш их байж л дээ. Тэгээд хүүхдийн эмч нар цуглаад судалгаа хийж байгаад улс даяараа нэг зөвлөмж гаргасан байна. Тэр нь юу вэ гэхээр "Хүүхдийг төрснөөс нь хойш хөлийг нь зузаалж болохгүй. Хөл нүцгэн байлга. Тэгвэл хүүхэд чинь ханиад хүрэхгүй, хатгаа болохгүй, хоолой нь хэзээ ч өвдөхгүй" гэдэг болсон гэнэ. Учир нь нялх хүүхэд өөрийгөө дулаацуулах байгалийн чадвартай байдаг бөгөөд ялангуяа хөл нь их халуун илч ялгаруулж байдаг юм гэнэ. Түүнийг нь боож баглаад байхаар өөрийгөө хамгаалах дулаацуулах байгалийн чадвар нь буураад /өөрөөр хэлбэл дархлаа нь буураад/ элдэв өвчинд өртөмтгий, хоолой нь өвдөмтгий болчихдог юм байна. Ер нь нялх хүүхдийг нэг их зузаалах хэрэггүй байдаг юм гэнэ. Мэдээж өвлийн хүйтэнд нимгэн хувцастай авч яв гэсэн үг биш л дээ. Гэхдээ зуны орой, хавар намар гэх мэт үед бид чинь болж өгвөл хүүхдээ даарчихлаа гээд л хувцсыг нь барьж гүйгээд зузаалаад байдаг, тэр чинь буруу гэж байна шүү. Хүүхдийг өөрөөсөө нэг хувцсаар нимгэн хувцаслаж бай гэсэн.
Манай монголчууд ч гэсэн дээр үед зун хүүхдэдээ огт гутал өмсгөдөггүй, намар бүүр орой болтол гутал гаргаж өгөхгүй, даарсан хүүхдүүд үхрийн шээсэн газар дээр гишгэж хөлөө дулаацуулдаг байсан тухай ном зохиолоос зөндөө л уншиж эмээ өвөөгөөсөө сонсож байсан. Бас зун өглөөний шүүдэр дээр хүүхдээ алхуул тэгвэл хоолой нь  өвдөхөө болино гэж хүмүүс ярьцгаадаг /Ганц өглөө алхуулаад нэмэргүй байх л даа. Зунжингаа өглөө хүйтэн шүүдэр дээр хөл нүцгэн гүйгээд байх хэрэгтэй юм шиг байгаан/. Тэр чинь их учир жанцантай байжээ одоо бодоход.
Хүүхэд эрүүл өсгөх энэ энгийн хэрнээ маш хэрэгтэй аргыг одоо ямар ч япон эмэгтэй, япон ээж мэддэг юм байна. Тийм болохоор 0-1 насны бүх хүүхэд нь хөл нүцгэн байсан байна японд. Гэтэл би яав. Доороосоо даарчихна гэж 2 хүүхдээ зузаан оймс гутал байнга өмсгөдөг байсан, гэртээ хүртэл хүйтэн шалан дээр гишгэлээ гээд л байнга тавчик юмуу зузаан оймс өмсгөнө. Үр дүнд нь манай хоёрын хоолой аймаар өвддөг. Өвлийг бол ер нь 2-3 удаа хоолой нь өвдөж байж давна шүү дээ. Одоо тэгээд дээрх аргыг мэдсэнээс хойш гэртээ "Наад оймсоо тайлж хая. Хөл нүцгэн бай" гэж орилдог болсон. Аав нь паар ирээгүй гэрт хүйтэн байхад хүүхдүүд доороосоо даарчихна гэхээр нь битгий дэмий юм ярь, ингэж байж дархлаатай болно гэж загначихаад сууж байгаа. Дахиж хэрвээ хүүхэдтэй болвол ёстой хөл нүцгэн л өсгөе гэж бүр бат бодлоо.

Wednesday, September 3, 2014

Эвгүй асуултууд

Батзулын бичсэнийг үзээд надад ч бас иймэрхүү эвгүй асуулт ирж байсныг санав. Хамгийн дургүй хүрмээр, хариулахад ч хэцүү, бүр зарим тохиолдолд зэрлэг бүдүүлэг асуултуудыг доор сийрүүлэв. Ер нь хичнээн дотно найз байсан ч гэсэн иймэрхүү юм асуух нь өөрийгөө хэр бүдүүлэг хүн бэ гэдгээ хэлчихэж байгаа юм л даа.
- Ажил чинь ямар юм? Чи тэгээд яг юу хийдэг юм? /Би ажил дээрээ яг юу хийдгээ нэгбүрчлэн тоочих ёстой юу? Намайг ер нь яаж яваад ажилд орчихсон юм бэ гэж басамжлаад байгаа ч юм шиг ийм асуултанд би аймаар дургүй ээ./
- Цалин чинь хэд юм? Яг хэдийг гар дээрээ авдаг юм? /Хүний цалин орлогын мэдээлэл хүн төрөлхтний түүхэнд нууц байсаар ирсэн, байх ч болно гэж боддог юм шдээ. Гайгүй орлого олоод амьдрал нь гайгүй бол харах нүдэн дээр л мэдэгдэх байлгүй дээ. Ингэж хүний цалинг шууд нэхэж асуухыг би лав бүдүүлэг гэж боддог, хичнээн дотно найз ч байсан/
-Нөхөр чинь юу хийж байна, гэртээ л суугаад байна уу? Ажил хий гэж хэлээч. /Надад ингэж хэлбэл шууд доромжлол гэж үзнээ би лав. Юу хийдгийг нь хэлэхийг хүсэхгүй байж болно шд./
-Танай Монгол улс ер нь Хятадтай муудвал эдийн засгийн хувьд амьд гарч чадах юмуу? /За энэ бол бүр улс гүрнээр нь доромжилсон асуулт байсан. Өмнөх ажил дээр нэг дадлагын оюутан солонгос асууж байлаа./
-Яасан том хүүхэдтэй юм бэ? Чи 10 жилээ төгсөөгүй байхдаа хүүхэд гаргачихсан юм биш үү? /Ийм бүдүүлэг дүгнэлт сонсож л байлаа ккк/
-Ямар гоё палааж өмсчихсөн юм бэ? Наадхаа хаанаас авсан юм? Хэдээр авсан юм? /Ёоё, за бүр очиж очиж хүлээн авалт ёслолын үйл ажиллагаан дээр ингэж өмсөж зүүснийг хэдээр авсан гэж асуудаг шулуухан гартай таарч л явсан юм байна. Монгол хүн биш байсан л даа сонин нь./ 
-Та хоёр 7 хоногт хэдэн удаа сексдэж байна? /Ийм асуулт сонссоон сонссон хахаха. Шууд идэж байсан хоолоо амнаасаа унагаасан. Ядаж байхад хоол идэж байсныг хэлэх үү/
Хэдийгээр надад тохиолдоогүй ч яг зэрэгцээд хамт сууж байгаа найзаас минь нэг хүн шууд "За хэзээ нөхөрт гарах гэж байна? Нөхөр олдохгүй байна уу?" гэж асууж байлаа. /Эмэгтэй хүнийг нас хүйс, гадна үзэмж, гэр бүлийн байдал, ер нь ямар нэг байдлаар нь ингэж шууд доромжлох нь ёстой аймаар бүдүүлэг хүний үйлдэл мөн үү мөн./

Хичээлийн шинэ жилийн талаар

яаж дуугүй байхав дээ бас хэдэн үг хэлээд авъя. Зунжингаа үглэж дуулж хэрүүл хийн байж хийлгэсэн зуны даалгаврыг нь үнэндээ хүний урманд шалгах байтугай дурсаа ч үгүй гэсэн багш нь. Хүүхдүүд шал урамгүйхэн л байгаа. "Багш шалгахгүй байна лээ шдээ, тэр даалгаврыг чинь, үзэхгүй байна лээ" л гэцгээгээд байх юм. Багш нарт нь хэлж сануулдаг юм билүү ч гэж бодов.
Яг үнэнийг хэлэхэд монгол сургуулийн сургалтын арга барил, стандарт, багш нарын зан харьцаа японтой харьцуулахад хэтэрхий аймшигтай байнаа. Очиж очиж японтой харьцуулах нь утгагүй хэрэг боловч, наад захын авч хэрэгжүүлж болмоор, сургалтын арга барилдаа шууд хуулаад хэрэгжүүлчихэж болмоор юм зөндөө байгаа байхгүй юу. Жишээ нь, манай монголд бага ангийн багш нар яагаад өндөр өсгийт, мини юбка, энгэр цээж нь задгай бариу цамц өмсөөд байдгийг ерөөсөө ойлгохгүй юм. Багш нарын хувцаслах стандарт гэж ер нь байдаг юм болов уу. Тэгээд даалгавар өгсөн л бол түүнийгээ яс шалгаад, хүүхдэд хариуцлага гэж юмыг мэдрүүлмээр юм. Тэгээд бас 10 жилийн сургуулиуд нээлт гэж нэг их сүртэй баяр хийдэг болчихож. Болсон болоогүй жүжигчид дуучид авчирч гадаанаа томоо тайз засаад л бөөн тоглолт хийчих юм. Яахав бүтэн жилийн хичээлийн шинэ жилийн нээлт ганц удаа болно гэж өндөр ач холбогдол өгч байгааг ойлгож байна, гэхдээ ийм жүжигчид дуучид авчирч тоглуулах хэрэг байдаг ч юмуу үгүй ч юмуу. Бас сургуулиуд хоорондоо ийм нээлтийн арга хэмжээгээрээ өрсөлдөөд байдаг бололтой. Манай нээлт дээр тэр ирж дуулсан, танай нээлт дээр энэ ирсэн гэх мэтээр ярьдаг юм шиг байгаан. Тэрний оронд сургуулийнхаа өөрсдийн хүүхдүүдийн номер бэлдээд үзүүлбэл ямар хөөрхөн байх бол. Эцэг эхчүүд ч ийм аятайхан сургуульд хүүхдээ өгөх гэж байна гээд сэтгэл нэг л хангалуун байх байлгүй.
Оюутнуудын талаар бас хэдэн үг хэлэхэд: Манай хүүхдийн сургуулийн хажууд их сургууль байдаг болохоор оюутнууд их байдаг юм. Хэдийгээр сайхан хувцаслаж сайхан харагдах нь тухайн хүний эрх боловч, оюутан охидууд гадсан өндөр өсгийт, торон палааж, мини юбкатай /яг л нэг хүлээн авалт, парти, үдэшлэгт очих гэж байгаа юм шиг/ хувцаслачихсан их сургууль руу хичээлдээ орж байх нь надад лав сайхан харагдахгүй юм.
Энэ жил доллар төгрөгийн ханш өссөнөөс болоод импортоор орж ирдэг юм болохоор хичээлийн хэрэглэлийн үнэ найгүй нэмэгдэж. 2 хүүхдийн үзэг бал харандаа шугамхан төдий юм цуглуулахад 300,000 элбэг дуусчихсан. Тэгтэл хүмүүсийн цалин ямар нэмэгдсэн биш, ард түмэн ч хэдэн хүүхдээ бүлтэгнүүлэлгүй юмыг нь бэлдэх гэж хэрэндээ л бүсээ чангалж нилээн мөнгө зарсан байх гэж бодогдлоо. 
За ингээд нэг юм бичихээр шүүмжлээд л байх юм гэж бодож магадгүй. Болж бүтэж байгаа юм байнаа байна, хотын замууд их сайхан болж байна. Шинэ шинэ гоё уулзварууд, гүүр зам барьж байна. Сэлбийн голын эрэг лав их сайхан болчихсон байна лээ. Гоё гоё хоолны газрууд, сүлжээ ресторан кафе нээгдсэн байна. Үйлчилгээ нь давгүй байна билээ.